Het Oekraïense JSC Motor Sich was in Sovjettijd dé turbinemotorenfabrikant en dé erfgenaam van alle 'Sovjet luchtvaartmotoren-kunde'. Het was en is nog steeds gevestigd in Zaporizhia, Oekraïne, heel dicht bij de huidige frontlinies in de Russisch-Oekraïense oorlog.
Toen Oekraïne nog deel uitmaakte van de Sovjetunie werden de turbines voor zowat alle Russische helikopters en vliegtuigen bij JSC Motor Sich ontwikkeld en gebouwd. Het was een zeer hoogstaand bedrijf met veel geschoolde luchtvaartingenieurs die naast turbinemotoren ook andere luchtvaartcomponenten bouwden.
In 2017 kocht het Chinese staatsbedrijf Skyrizon met hulp van een Oekraïense zakenman, Oleksandr Yaroslavsky, een meerderheidsparticipatie (80%) in het Oekraïense Motor Sich. Maar de aandelen, die Skyrizon in 2017 kocht, werden door de overheid 'bevroren' wachtend op de uitkomst van een onderzoek van de SBU (de Oekraïense geheime dienst). Intussen lanceerde Skyrizon een arbitragezaak tegen Oekraïne voor niet minder dan $3,5 miljard.
Ook voormalig Amerikaans president Trump kwam tussen. Net voor zijn aftreden liet hij Skyrizon op de MEU-lijst plaatsen. Dit wil zeggen dat de US-regering in Skyrizon een bedrijf met militaire (Chinese) belangen ziet en daarom export naar dergelijk bedrijf verbiedt. De US-regering zei dat ze de investering van een Chinees bedrijf in Motor Sich zag als een onaanvaardbaar risico omdat militaire technologie naar China zou verhuizen.
De huidige Oekraïense president, Volodymyr Zelensky, legde op 29 januari 2021 sancties op aan het Chinese bedrijf Skyrizon. Deze sancties blokkeerden alle tegoeden en vermogens van Skyrizon in Oekraïne, beperkten de mogelijkheden van Skyrizon om verkooptransacties te doen en blokkeerde Skyrizon om kapitaal uit Oekraïne te halen voor een periode tot 2024.
Op 11 maart 2021 besliste de Oekraïense National Security and Defense Council dat Motor Sich genationaliseerd moest worden en dat de benadeelde aandeelhouders (o.a. het Chinese Skyrizon) gecompenseerd moesten worden. Die aandeelhouders hadden reeds een claim van niet minder dan $3,5 miljard neergelegd. Meer over Motor Sich en de geschiedenis van deze aandeelhouderstwist.
In mei 2021 bespraken de Oekraïense president, Volodymyr Zelensky, en de Turkse president Erdogan in Ankara de mogelijke instap door een Turkse staatsonderneming in het kapitaal van het genationaliseerde JSC Motor Sich. Het idee was een 50% Turks en 50% Oekraïens aandeelhouderschap. JSC Motor Sich leverde op dat moment reeds de turbines voor de onbemande Turkse drones van het type Bayrakar TB2, die nu door de Oekraïners met succes tegen de Russen worden ingezet. Deze Bayrakar TB2 drones worden door een Turks bedrijf gebouwd die geleid wordt door de schoonzoon van president Erdogan.
Op 29 juni 2021 kwam dan het nieuws dat de Turkse helikopterbouwer TAI een overeenkomst had ondertekend met JSC Motor Sich voor de levering van de Motor Sich TV3-117 turbines voor de TAI ATAK 2 aanvalshelikopters. Deze turbines moesten wel worden aangepast om te worden gebruikt in de zeven prototypes van de TAI ATAK-2 aanvalshelikopters. De maidenvlucht van de ATAK-2 is voorzien in 2023. Oorspronkelijk was gedacht de helikopter te voorzien van LHTEC turbines (een JV tussen Honeywell en Rolls-Royce) maar gezien het Amerikaanse embargo op de uitvoer van militaire uitrusting naar Turkije heeft TAI besloten om met Motor Sich in zee te gaan.
Turkije en Erdogan hebben duidelijk Motor Sich in het vizier om hun aanvalshelikopters en vermoedelijk ook hun militaire vliegtuigen van turbines te voorzien. Maar ondertussen zit JSC Motor Sich in het midden van het oorlogsgeweld met alle gevolgen van dien.
We kregen (nog) geen feedback of de Turks / Oekraïense aandeelhoudersdeal uiteindelijk werd ondertekend en evenmin in hoeverre JSC Motor Sich vandaag nog actief is. Deze strategische fabriek zal vermoedelijk hoog op de 'target' lijst van de Russische aanvaller gestaan hebben. Ook bij Motor Sich is de website sedert het uitbreken van de oorlog niet meer bereikbaar.
Wordt ongetwijfeld vervolgd...
Update 26 mei 2022
We kregen net de bevestiging dat de grote fabriek van Motor Sich in het Oekraïense Zaporizhia intussen door de Russische beschietingen zeer zwaar beschadigd en bijna compleet vernietigd zou zijn.
Foto © Motor Sich