Voor liefhebbers van helikoptergeschiedenis kregen we van Gerrit Boxem een wel zeer bijzonder luchtvaartverhaal. Misschien wel een goed bewaard geheim over de grootste helikopterfabriek van de Benelux en die stond in het Nederlandse Hoogeveen.
In de winter van 1962 verrees er aan het eind van het Hoogeveense industrieterrein een imposante fabriekshal. NV Lichtwerk was de naam van het lichtmetaalbedrijf dat begin 1963 zijn intrek nam in dit prachtige gebouw.
De NV Lichtwerk was op 18 september 1961 opgericht door ir. J.A. de Vries die, evenals de medewerkers van het eerste uur, afkomstig was van de vliegtuigfabriek Aviolanda in Papendrecht. Vanaf het begin van zijn bestaan tot aan het eind, in 1969 ging Lichtwerk op in het Fokker concern, heeft het bedrijf zich beziggehouden met activiteiten op luchtvaartgebied.
Voordat de nieuwe fabriekshal in 1963 in gebruik werd genomen, was de NV Lichtwerk overigens ook al actief in Hoogeveen en wel in een tot fabrieksruimte omgebouwde boerderij die gelegen was langs de huidige Industrieweg. Daar werd begonnen met de sloop van tientallen door de Luchtmacht afgedankte Hunter-straaljagers. De toestellen, die per oplegger in Hoogeveen arriveerden, werden door de werknemers van Lichtwerk ontdaan van nog bruikbare onderdelen. Er werd op die manier veel ervaring opgedaan in het leren omgaan met luchtvaart gerelateerde materialen; ervaring die later nog goed van pas zou komen.
Een tweede Luchtmacht-opdracht die het piepjonge Hoogeveense bedrijf binnenhaalde was het reviseren van de Piper Cubs verkenningsvliegtuigjes. Ook deze opdracht werden tot grote tevredenheid van de Luchtmacht uitgevoerd met als resultaat dat Lichtwerk nog meer defensie-opdrachten kreeg. Zo maakte het bedrijf duizenden sigaarvormige brandstoftanks van afgedankte Thunderstreak-straaljagers geschikt voor hergebruik onder de toen net in dienst gekomen Starfighters. Het opnieuw beschilderen van en het voorzien van nieuwe opschriften op deze tanks betekende jarenlang werk voor het Hoogeveense bedrijf.
Alouettes
Alouette helikopters en NV Lichtwerk waren in de jaren ’60 twee handen op één buik. Het begon al in 1963 met het onderhoud en modificeren van de Alouette reddingshelikopters van de Koninklijke Luchtmacht. De van opvallend fel-oranje vlakken voorziene helikopters stonden voor en na hun testvluchten vaak op het heliplatform of grasveld voor de Lichtwerk-hal. Soms wel twee of drie tegelijk en dat was voor luchtvaartliefhebbers in Hoogeveen en omgeving natuurlijk smullen geblazen. Ze stonden dan foto’s te maken van de heli’s vanachter het hek dat om de fabriek stond.
Ikzelf heb daar ook talloze keren gestaan om de helikopters van dichtbij in actie te kunnen zien. Als er weer eens zo’n reddings-Alouette na een onderhoudsbeurt een testvlucht maakte, fietste ik na schooltijd vliegensvlug naar het vliegveld om de heli’s te fotograferen met het eenvoudige fototoestel dat ik van mijn vader mocht lenen. Ik heb één keer aan een van de Lichtwerk-werknemers gevraagd of ik even binnen de omheining van het fabrieksterrein mocht komen om daar een fotootje te maken, maar dat konden ze echt niet toestaan, zo vertelden ze mij, want het ging hier om militaire geheimen…
Complete verrassing
Verreweg het bekendste project dat ooit door de NV Lichtwerk werd is uitgevoerd was het assembleren van 27 Alouette helikopters ten behoeve van de Koninklijke Landmacht. De mededeling dat het Hoogeveense bedrijf deze enorme order in de wacht had gesleept kwam in februari 1967 als een complete verrassing. Iedereen was er namelijk vanuit gegaan dat de tweede order van de Koninklijke Luchtmacht voor de Alouette helikopters, net als de eerste, ook door het Franse moederbedrijf Sud Aviation in Marseille zou worden uitgevoerd. Nog nooit eerder had, op Fokker na, een Nederlands bedrijf ooit een dergelijke grote order op luchtvaartgebied weten te veroveren.
Het was te danken aan de enorme ondernemingslust van de toenmalige directie dat deze order in Hoogeveen terecht kwam. Van oktober 1967 tot juli 1969 maakten de door Lichtwerk geassembleerde Alouettes vrijwel dagelijks testvluchten in het luchtruim rond Hoogeveen. Het huilende geluid van hun straalmotoren zitten in het collectieve geheugen van de Hoogeveners uit die tijd. Als tiener leek het me fantastisch om eens een keertje mee te mogen vliegen met zo’n Alouette, maar de werknemers van Lichtwerk vertelden me dat ik dat wel kon vergeten. Later is die wensdroom toch nog uitgekomen. Dat was in het kader van de zogenaamde ‘persvluchten’ van de Luchtmacht, waarbij journalisten in de gelegenheid worden gesteld om tijdens een Luchtmacht Open Dag een minuut of twintig rond te vliegen in een Alouette.
Ik ben vanaf vliegveld Hoogeveen ook eens meegevlogen met een Alouette. Dat was tijdens een zogeheten ‘sluipvlucht’ waarbij laag tussen de bomen en over de weilanden werd gevlogen in de omgeving van onze woonplaats. Meevliegen in een Alouette was een heel bijzondere gewaarwording. Het vele glas dat verwerkt zat in deze heli zorgt ervoor dat de inzittenden een riant uitzicht hadden op de omringende wereld. Het was alsof je in een reusachtige zeepbel rondzweefde! Het was dan ook niet voor niets dat de 5 laatste Alouettes op verzoek van koningin Beatrix jaren langer in dienst zijn gebleven dan oorspronkelijk de bedoeling was. Hare Majesteit was gefascineerd door het fantastische uitzicht dat de Alouette haar bood.
Op 2 februari 2017, ruim 50 jaar nadat ik de Alouette voor het eerst in actie had gezien voor de fabriekshal van de N.V. Lichtwerk, nam de Luchtmacht afscheid van de laatste exemplaren van deze legendarische helikopter. Een afscheidsvlucht langs Hoogeveen waar zoveel Alouettes het levenslicht zagen zat er vanwege het slechte weer helaas niet in.
Onze grootste dank aan Gerrit Boxem voor dit prachtig artikel over een stukje helikoptergeschiedenis in de Benelux.
Copyrights: Gerrit Boxem