Ik werd deze ochtend wakker met een Vortex kater. Wat zeg je?
Wel tijdens mijn recente profcheck wilde de examinator mijn kennis van het fenomeen Vortex even testen. Zolang het bij de theorie bleef kon ik wel mijn mannetje staan maar toen de examinator erbij vertelde dat hij ook een praktische proef wilde doen, begon ik meer te zweten dan bij een normale profcheck reeds het geval is.
Even terug naar de theorie. Vortex is een zeer gevaarlijk fenomeen voor de helikopterpiloot. Het is een situatie waarin onze draaiende hoofdrotor geen lift meer kan maken door de "vortex ring state", de helikopter poogt tevergeefs lift te maken in zijn eigen downwash. En geen lift betekent voor een helikopter wat stall betekent voor een vliegtuig... een onvermijdelijke crash.
Er moeten wel drie conditie's vervuld zijn om in een "vortex ring state" te geraken. Welke?
- De motor moet minimaal 20% vermogen afleveren aan de hoofdrotor;
- De luchtsnelheid moet lager zijn dan de ETL (effectief translational lift - tussen 16 en 24kts);
- De daalsnelheid moet groter zijn dan 300ft/min.
Welke zijn voorbeelden van situatie's waar dit makkelijk kan gebeuren?
- Hoveren OGE (Out Of Ground Effect), met wat staartwind in een dalend patroon.
- Een steile landing in downwind (de downwind kan ervoor zorgen dat je trager dan de ELT vliegt)
- Fotovluchten waar men op vraag van de fotograaf wat trager moet vliegen en bij het zoeken van het object in downwind terecht komt.
Wist je dat de MH-60 Black Hawk helikopter die crashte bij de operatie Neptune Spear, de dodelijke raid op Osama Bin Laden, crashte door een "vortex ring state"? Dus ook ervaren piloten komen in aanraking met dit gevaarlijke fenomeen.
Kun je ongedeerd uit een een "vortex ring state" komen? Het antwoord is ja, maar het is niet eenvoudig en je moet erop trainen net als autorotatie. Tot voor kort kregen we tijdens onze opleiding en training twee oplossingen voorgeschoteld als manier om uit een "vortex ring state" te geraken:
- Autorotatie: mogelijke oplossing maar enkel als je voldoende hoog vliegt;
- Herwin luchtsnelheid door cyclic voorwaarts en collectief te verminderen; hiermede win je snelheid en vlieg je als het ware uit de vortex maar je verliest wel een pak hoogte
Tim Tucker, Robinson's chief pilot en baas van de opleidingen, publiceerde een derde oplossing die hij van een "leerling" te weten kwam. Hij noemt het nu de Claude Vuichard techniek naar de naam van de piloot die de techniek aan Tucker leerde.
Het komt er hier op neer dat je
- maximum collectief bijtrekt,
- linker (power) pedaal geeft om de neus level te houden (of rechterpedaal bij een clockwise draaiende hoofdrotor)
- een 20° bocht naar rechts maakt.
Bijna onmiddellijk vlieg je de "vortex ring state" uit en je hebt slechts 30 tot 100 ft hoogte verloren. Tucker bestudeerde de techniek en was er zo van overtuigd dat hij er nu zelf trainingen op geeft.
Na twee gelukte Vortex escape manoeuvres stonden zowat alle haartjes in mijn nek rechtop en ben ik in mijn Vortex dromen reeds verschillende malen uit de lucht gevallen maar telkens net op tijd gerecoverd.
We zijn gelukkig nooit teveel piloot om bij te leren. En het voornaamste blijft nog altijd veilig vliegen: opletten dat je niet in een vortex terechtkomt!
Onderstaande video toont een mooi beeld hoe de luchtstroom evolueert in een vortex en hoe Vuichard eruit geraakt.
Video:
